Słowa wydarte ze strumienia czasu. W pociągu, tramwaju, na przystanku. W obliczu niedoczasu, wielkiego braku, wyrywam słowa z ich naturalnego świata, ze stronic pachnących czymś prawdziwym, dalekim i moim. W obrazach mijających za oknem jest nieokreśloność, która rodzi lęk – strach dziki i pierwotny przed tym, co nieznane, co obce. Ksenos.
Jestem obca sobie bez słów.
Kiedyś, gdy umarł mój synek, odbyłam dziwną podróż. Jechaliśmy krętymi drogami wznoszącymi się i opadającymi po zboczach gór. Mijaliśmy rozległe doliny pełne mgieł. Pamiętam widok wielkich głazów, domów z kamieni, zielonych przestrzeni ciagnących się po horyzont. Byłam wtedy gdzieś pomiędzy światami. Schowana w głębi niewyobrażalnego bólu i niespełnienia patrzyłam na świat przez okno samochodu. Wszystko, ja, krajobrazy, mój mąż, dzień, noc było obok. Za taflą szkła.
Czasami, gdy pragnę uciec, wspominam tamtą podróż. Doprowadziła mnie na brzeg oceanu. Był majestatyczny, ogromny, ciężki jak moje myśli. Patrzyliśmy na siebie bardzo długo. Wiał wiatr. Fale ryczały niczym dzikie zwierzęta. Krople wody spływały po mojej twarzy. Smakowały zupełnie jak łzy.
Nieco dalej, po drugiej stronie drogi, na wysokim urwisku stał mały czerwony dom z białymi oknami. Wokół niego nie było nic. Przed nim tylko ocean. Zawsze, ilekroć ogarnia mnie syndrom ucieczki, mam przed oczami właśnie to miejsce. Kres mojej onirycznej podróży i Początek powrotu. Do siebie.
Nie jest łatwo. Mimo że wakacje. Nie mogę przełączyć się na tryb slow life. W głowie mam długie listy zadań do zrobienia i lęk, że nie zdążę, że czasu jednak zbyt mało. Rozglądam się wokoło i widzę tylko potrzeby i konieczności. Dociera do mnie świadomość, że w domu nie można odpocząć. Bo Dom, żywa istota, wciąż pragnie. Odnowienia, zalepienia starych dziur, wkręcenia śrubek, wyprania dywanów, umycia okien, naprawy tego, co do naprawienia.
I Ja w tym Domu, która też pragnę. Właściwie to tego samego: odnowienia i naprawy tego, co do naprawienia. Ciszy. Pewności, że wszystko się dobrze układa. I Czasu. A tego – jak na złość – wciąż brakuje.
W dwudziestym trzecim rozdziale „Faraona”, fascynującej powieści Bolesława Prusa o mechanizmach władzy i upadku państwa, znajduje się piękna w swojej prostocie scena teologiczna, którą porównać można do biblijnych przypowieści. Cóż się dzieje? Stary faraon, Ramzes XII, jest chory. Powiada, że nadszedł dla niego czas, aby opuścić ziemski padół i wrócić do ojca, boga Amona-Re. Kapłani jednak błagają władcę, by poddał się leczeniu, na co faraon łaskawie się godzi. Rozpoczyna się kuracja, dla nas – w XXI wieku – co najmniej dziwaczna, wywołująca niesmak i skrzywienie ust. Na początku jednak nie jest jeszcze aż tak paskudnie: Ramzes XII zostaje wyniesiony do ogrodu z drzewami iglastymi, w którym służący karmią go obficie „siekanym mięsem, rosołem, mlekiem i starym winem”. Gdy te zabiegi nie przynoszą pożądanych skutków, kapłani podają władcy świeżą krew cieląt poświęconych bogu Apisowi. Faraon słabnie z dnia na dzień.
Bezradni opiekunowie i lekarze faraona, w przypływie rozpaczy poproszą o konsultację złego kapłana boga Seta. Ten zaleci kurację, która nawet u najwyższych dostojników egipskich wywoła zdumienie i niedowierzanie. Nie na długo jednak. Szybko zaczną dyskutować nad najlepszym sposobem realizacji zaleceń czcigodnego konsultanta, który radzi, aby faraon codziennie wypijał kubek… świeżej krwi niewinnych, egipskich dzieci.
Na szczęście władca jest na tyle przytomny, by kategorycznie odmówić takiej kuracji. „Krokodyl nie pożera swoich małych, szakal i hiena oddaje życie za swe szczenięta,
a ja miałbym pić krew egipskich dzieci, które są moimi dziećmi?…” – powie wzburzony Ramzes, a kapłan Seta padnie ze strachu na twarz i błagać będzie o przebaczenie.
Ostatnią deską ratunku jest babiloński kapłan, który w małym, pustym pokoju, zwrócony na wschód, dokona tajemniczego obrządku nad faraonem. Według słów Beroesa z Babilonii władca odzyska zdrowie, gdy odnajdzie człowieka, którego modlitwy docierają do tronu Najwyższego. Wbrew pozorom wcale nie jest to takie łatwe. Ludzkie modlitwy – pokaże arcykapłan – są jak ptaki, które wznoszą się w przestworza. Są jednak tak sprzeczne ze sobą, że w drodze do boga zbijają się nawzajem, strącają i spadają z powrotem na ziemię. Żadna nie dociera do celu.
W iśćie nadzwyczajny sposób, patrząc w czarną kulę, faraon zobaczy cały swój kraj i każdego Egipcjanina, który się modli. Zobaczy każdą modlitwę, jak najpierw leci ku górze, a potem spada trącona skrzydłem innego ptaka. „I tak na całym świecie panowała rozterka. Każdy chciał tego, co lękiem napełniało innych; każdy prosił o własne dobro, nie pytając, czy nie zrobi szkody bliźniemu.”
Jak smutne to i jak prawdziwe! Chciałoby się zapłakać nad tym naszym ludzkim losem, nad pragnieniami, w których tyle egoizmu i trwogi…
Co się stało z faraonem? Na koniec swojej duchowej wędrówki ujrzał jedną modlitwę, która uniosła się i wzleciała do stóp Amona. Była to modlitwa małego chłopca, żyjącego z rodzicami gdzieś na pustyni w nędznej lepiance. W swojej prędkiej modlitwie (bo tyle psikusów do zrobienia na dworze) dziecko dziękowało za mamę i tatę, za Nil i chleb, za niebo i ziemię. ” I jeszcze co?… Aha, już wiem!… I jeszcze dziękuję ci, że tak pięknie
na dworze, że rosną kwiaty, śpiewają ptaki i że palma rodzi słodkie daktyle. A za te dobre
rzeczy, które nam darowałeś, niechaj wszyscy kochają cię jak ja i chwalą lepiej ode mnie,
bom jeszcze mały i nie uczyli mnie mądrości.” Matka zgani synka za tak nieporadną, nieskładną modlitwę, a chłopczyk czym prędzej wybiegnie z chatki, by bawić się w piachu pustynnej ziemi.
Tymczasem faraon ujrzy w magicznej kuli, jak na słowa tej modlitwy potężny Amon otwiera oczy i wysyła na świat promień szczęścia, i jak wszyscy, i wszystko zatapia się na chwilę w nieskończonym spokoju…
Opowieść ta stanowi dla mnie coś w rodzaju wielkiej paraboli mówiącej o mocy, jaką posiada każdy człowiek. Tą mocą jest wdzięczność. Taka zwyczajna, codzienna wdzięczność. Za słońce i za deszcz. Za to, że śpiewają ptaki i nadchodzi wiosna. Za to, że jesteśmy zdolni do miłości. Że jabłonie rodzą jabłka, soczyste i pyszne…
I pomyśleć, że tak wiele, tak ogromnie wiele jest powodów do wdzięczności w jednej tylko godzinie naszego życia. Czyż to nie jest cudowne?
Za oknami nieokreśloność. Budzę się rano i wydaje mi się, że to już wieczór. Mogę tylko zauważać poziom natężenia szarości. Szara przestrzeń, szarzy ludzie, szare dni i szara ja. Melancholia jesieni, smutek zimy, zmęczenie przedwiośnia – jakby wszystkie te pory roku zmówiły się, by tańczyć razem powolny, żałobny marsz.
W kroplach deszczu (a może to płatki śniegu topiące się na szybach?) świat się deformuje i odstrasza. Chciałoby się, jak Muminki, zapaść gdzieś w zimowy sen, wiedząc, że pobudka nastąpi w promieniach wiosennego słońca. Brakuje nam słońca, jasności, energii. Przemykamy, okutani w szale i czapy, chłodnymi ulicami pełnymi błota i kałuż. Skuleni przed zimnem, ze wzrokiem skierowanym w dół idziemy szybko, jak najszybciej, byle tylko do celu.
Próbuję żyć. Takie dni są okrutne dla chorych na depresję, dla wrażliwców i neurotyków. Mimo leków, mimo terapii szarość wysysa z nas to, co dobre. Zostaje tylko bezsilność i strach. Boimy się ciemności. Nie potrafimy już odróżniać dnia od nocy, siebie od innych, zmęczenia od smutku. Rozmywamy się jak obrazki w deszczu. Tracimy barwy. Tracimy kształt.
Na szczęście pośród brudnej, zabłoconej trawy w ogrodzie, tuż przy ścianie domu, ujrzałam dzisiaj małe, kiełkujące łodyżki hiacyntów. Zielone.
Smutno
za mną jest wieczór do pisania wierszy
o rdzawej chropowatości liści
na schodach
po których idzie się
noga za nogą
w daleką bliskość domu
Pokora
czas już posypać włosy popiołem
zakryć twarze
pochylić głowy
nasze drogi okazały się splątanymi liniami
a miłości zwykłymi supłami wiązanymi na białych chusteczkach
ku pamięci
która straszy nas teraz jak gnijący trup
Myśli, od których boli głowa i wiruje przestrzeń, sprawiają, że niepokój sączy się cienką strużką. Dziś przemierzam czas samotnie, jak niegdyś płacząc do środka siebie. Sprzątam, żeby uporządkować sobie namiastkę świata. W kompulsywności znanych działań jest pociecha i ratunek. Na krótki czas przestaję być. Zapach chloru i niemiły dotyk mokrej ścierki, ostre światło lampy, zimna woda, w które wtapiają się moje zmysły. Niknę. Odrywam się sama od siebie.
Później już, w nocy, gdy odnajduję powrotną drogę do siebie, badam dzień. Wiem, że epizod depresyjny, zerwanie kontaktu ze sobą, wewnętrzna i zewnętrzna ucieczka w niebycie zawsze ma swoje źródło, demona, który nieubłaganie ciągnie w dół, w rozpacz, w ciemność. Trudno skonfrontować się ze swoimi demonami. Odwaga przychodzi powoli, ślimaczy się przez całe lata, całe epopeje terapii i pracy nad sobą. Żeby wydobyć z siebie jeden krzyk, potrzeba tysięcy szeptów.
Schowałam się w pokoiku Babci. Łóżko jest niewygodne i za krótkie. Uderzam stopami w ściankę szafy, w której ktoś ułożył stare koce. Przez szarą zasłonę przedziera się palące słońce. Dziś upał. To dlatego zmieniliśmy plany. Zostaniemy nad jeziorem. Do domu wrócimy w nocy. Tak chcemy oszukać lato.
Pod moimi nogami pies pachnący bagnem i rybami.
Jestem sama, a mimo to potrzebuję się ukryć, oddzielić od świata, w którym zawsze jest coś do zrobienia, ktoś do uratowania, do zaopiekowania. Teraz nie mam siły nawet dla siebie. Zbuntowało się moje słabe ciało. Angina nie pozwala mówić. Gorączka utrudnia myślenie. Zapalenie stawów ogranicza poruszanie. Znów wyeksploatowałam siebie.
Cisza drewnianego domku powoli uspokaja wzburzone myśli. Ciepła herbata z cytryną łagodzi ból gardła. Sen, którego tak ciągle brakuje, przychodzi i odchodzi jak morskie fale. Wreszcie pora odpocząć w szumie drzew i śpiewie ptaków.
Dawno mnie nie było. Zamknięta w ciasnych skrzynkach zobowiązań płynęłam z nurtem codziennego czasu. Bez zatrzymywania się, by spojrzeć na swoją twarz. Bez porannego zamyślenia i wieczornego układania wierszy. Bez radości.
Gdzieś niedaleko psuje się świat. Jest smutno.